Του Αθανασίου Ρουμελιώτη
Στο απολυτίκιο των Τριών Ιεραρχών εξυμνούνται οι μεγάλες αυτές μορφές, ως οι μορφές που φώτισαν την οικουμένη. Είναι τα φωτεινά παραδείγματα ανθρώπων που ενσάρκωσαν την τελειότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ήταν ακούραστοι εργάτες της αγάπης, της κορωνίδας αυτής των χριστιανικών αρετών. Ο καθένας έχει στο ενεργητικό του και ένα τεράστιο κοινωνικό έργο.
Σ’ οποιοδήποτε στάδιο της ζωής τους και αν τους παρακολουθήσουμε, θα ξεχωρίσουμε τον υποδειγματικό τύπο του σπουδαστή, του επιστήμονα, του κοινωνικού εργάτη, του κληρικού, του καταξιωμένου χριστιανού. Σπούδασαν όλες σχεδόν τις επιστήμες της εποχής τους και διέπρεψαν σ’ αυτές. Συνδύαζαν αρμονικά και δημιουργικά την παιδεία με την αρετή.
Διακήρυξαν, τόσο με τον προφορικό, όσο και με τον γραπτό τους λόγο, μεγάλες αρχές και αξίες, που ήταν ο καρπός της σύζευξης και εναρμόνισης της αρχαίας ελληνικής σοφίας και της χριστιανικής αλήθειας. Σπούδασαν την αρχαία ελληνική παιδεία, γιατί τη θεωρούσαν αστείρευτη πηγή πνευματικού θησαυρού.
Τι συνδύασαν λοιπόν οι Τρεις Ιεράρχες; Τη γνώση με το ασκητικό ήθος. Έκαναν την παιδεία ζήτημα ζωής και αυτό ακριβώς μας προσέφεραν: μια παιδεία που σέβεται τον άνθρωπο, μια παιδεία για τον άνθρωπο, μια παιδεία που υπηρετεί τον άνθρωπο και δεν τον σκλαβώνει. Μια παιδεία που μεταμορφώνει και δεν παραμορφώνει τον άνθρωπο. Μια παιδεία όπου κυριαρχεί το χάρισμα, η αγάπη, η ανεκτικότητα, η ανακάλυψη της αληθινής κλίσης κάθε μαθητή. Μια παιδεία που προκαλεί χαρά και ικανοποίηση.
Θα πει κανείς: όλα αυτά είναι πολύ ωραία, αλλά αποτελούν «όνειρα θερινής νυκτός». Και όμως, η πρόταση των Τριών Ιεραρχών για την παιδεία είναι αφάνταστα πρωτοποριακή, ακόμη και για την εποχή μας. Λέει ο Χρυσόστομος: «Τα παιδιά δεν πρέπει να διδάσκονται όσα θέλει ο δάσκαλος, αλλά όσα είναι ικανά να αφομοιώσουν». Γι’ αυτό και, κατά τον Γρηγόριο, ο δάσκαλος πρέπει εγκαίρως να διακρίνει τις κλίσεις των μαθητών του και να τους υποδεικνύει ποιους κλάδους και ποια επαγγέλματα να ακολουθήσουν. Για να το πετύχει αυτό ο δάσκαλος, και γενικά για να πετύχει στο έργο του, πρέπει, κατά τον Μέγα Βασίλειο, να έχει γνώσεις της ψυχολογίας του ανθρώπου, να μελετά τις Θείες Γραφές και να είναι ακέραιος στον χαρακτήρα.
Διατύπωσαν σοφές παιδαγωγικές αρχές, που αποτελούν τη βάση της σημερινής παιδαγωγικής επιστήμης. Τα δύο συγγράμματα α) του Μεγάλου Βασιλείου, με τίτλο, «Πρὸς τοὺς νέους, ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων» και β) του ιερού Χρυσοστόμου, με τίτλο, «Ὅπως δεῖ τοὺς γονέας ἀνατρέφειν τὰ τέκνα», αποτελούν για πάντα πολύτιμους οδηγούς αγωγής των παιδιών.
Πρότυπα αιώνια και παραδείγματα αξεπέραστα, ιδιαίτερα για τους σημερινούς δασκάλους και για τους σημερινούς γονείς. Όχι τόσο στη θεωρία, όσο στην πράξη. Όχι τόσο για το πώς είναι ανάγκη να σκεφτόμαστε, αλλά για το πώς είναι ανάγκη να ζούμε δίπλα στα παιδιά μας. Για το πώς θα μπορέσουμε να σταθούμε στα παιδιά μας, γνήσια πρότυπα και αληθινά υποδείγματα. Συμπορευτές και όχι επιτιμητές, συνοδοιπόροι και όχι αποπροσανατολιστές, συμβοηθοί και όχι μόνο απαιτητές, άνθρωποι ολοκληρωμένοι και συνετοί, που θα κατανοούν τα όποια προβλήματα ανακύπτουν στοχεύοντας στις άριστες λύσεις.
Ο ιερός Χρυσόστομος παραπονιόταν για την τότε ελληνική παιδεία, όπως δικαιολογημένα θα παραπονιόταν και σήμερα για μερικούς γονείς, λέγοντας: Φροντίζετε να μάθουν τα παιδιά σας μόνο τέχνες και λογοτεχνία, ενώ για την άσκηση της ψυχής, κανένας λόγος δε γίνεται.
Ο Μέγας Βασίλειος ερωτά: Τι θα κάνουμε στο θέμα της παιδείας; Και απαντά ο ίδιος «τι άλλο, βεβαίως, από το να επιμεληθούμε για την κάθαρση της ψυχής, για την καλλιέργεια αυτής στην αρετή, για την διαμόρφωση καλών και ενάρετων χαρακτήρων».
Η παιδεία κατά τη γνώμη των Τριών Ιεραρχών δεν είναι πολυμάθεια, δεν είναι μετάδοση ξερών γνώσεων, αλλά αφύπνιση έμπνευσης. Ένα γέμισμα της ψυχής του παιδιού. Μας προτρέπουν: «Να σπουδάσουμε, να γίνουμε γονείς και δάσκαλοι γενναίων παιδιών, δίνοντάς τα θάρρος, διορθώνοντας το κάθε τι, με το να εργαζόμαστε πάντοτε προς ωφέλεια των ψυχών ».
Σκοπός της παιδείας κατά τους Τρεις Ιεράρχες είναι να πλάσουμε δυνατούς και αισιόδοξους χαρακτήρες στους νέους, παιδιά με γενναία φρόνηση και ανδρεία μπροστά στους κινδύνους και τις θλίψεις της ζωής, με σταθερή και διαρκή αγωνιστικότητα, ώστε να μη λυγίζουν μπροστά στις δυσκολίες και τις δυσμενείς συνθήκες της βιοπάλης. Να αποκτήσουν φωτεινή και διαυγή διάνοια, ισχυρή και αγαθή βούληση, φιλάνθρωπα και ευγενή αισθήματα, βαθιά κατανόηση και ειλικρινή ανιδιοτελή συμπαράσταση σε όλους τους συνανθρώπους τους. Συνιστούν τον διάλογο που μειώνει το χάσμα των γενεών. Η καλοσύνη, η σύνεση και η ήρεμη φωνή διώχνουν τη φιλονικία.
Η απότιση τιμής, λοιπόν, στα πρόσωπά τους και η συνοπτική, έστω, αναφορά στο πολύπλευρο έργο τους έχει ξεχωριστή σημασία ιδιαίτερα για την εποχή μας και τον σύγχρονο άνθρωπο. Τον σύγχρονο άνθρωπο, που παραπαίει σε μια τρομερή σύγχυση, αφού παρά τα καταπληκτικά, ομολογουμένως, επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, νιώθει δυστυχώς εγκλωβισμένος σ’ έναν κόσμο, που τείνει να αποκτηνώσει πλήρως το ανθρώπινο πρόσωπο. Τον σύγχρονο άνθρωπο που έχει ανάγκη ένα μήνυμα ελπίδας, που θα του μεταμορφώσει τη ζωή, θα του χαρίσει ασφάλεια, θα τον απαλλάξει από την ένταση και το άγχος, θα του ισχυροποιήσει τη θέληση, θα του καθαρίσει την καρδιά, θα του φωτίσει τον νου, θα του δώσει τη δυνατότητα να ζήσει την αληθινή ζωή, που είναι σχέση αγάπης, κοινωνίας με τον Θεό και τους ανθρώπους. Αυτόν τον προσανατολισμό, θα μας τον δώσουν οι Τρεις Ιεράρχες και Πατέρες της Εκκλησίας, εφόσον καταφύγουμε σε αυτούς με πνεύμα μαθητείας. Το χρωστάμε στον εαυτό μας. Δεν πρέπει να το στερήσουμε από τα παιδιά μας.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!
Η ομιλία αναγνώστηκε σε όλες τις τάξεις του σχολείου μας την 1η ώρα η οποία αφιερώθηκε στη γιορτή των Τριών Ιεραρχών
______________________________
Το κείμενο της Υπουργού Παιδείας
«Από αυτή την τέχνη, δεν υπάρχει σημαντικότερη. Με τι μπορεί να συγκριθεί η διάπλαση της ψυχής και της διάνοιας των νέων;»
Τα λόγια του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, που μαζί με τον Βασίλειο το Μέγα και το Γρηγόριο Ναζιανζηνό ή Θεολόγο αποτελούν τους Τρεις Ιεράρχες, την μνήμη των οποίων τιμούμε στις 30 Ιανουαρίου, παραμένουν διαχρονικά. Μεταφέρουν το απόσταγμα της σοφίας και της αρετής τους, σε μία χρονική συγκυρία που, εν μέσω παγκόσμιας πανδημίας, η εκπαίδευση έχει εισέλθει σε μία νέα εποχή, αξιοποιεί νέα εργαλεία και μεθόδους, παραμένει όμως πάντοτε σταθερά η «μείζονα τέχνη» για την καλλιέργεια καρδιάς και νου.
Αγαπητές και αγαπητοί εκπαιδευτικοί, το λειτούργημα που επιτελείτε, και δη υπό τις ιδιαίτερες και αντίξοες συνθήκες που έχουν προκληθεί από την πανδημία, είναι πολύτιμο. Καθημερινά δίνετε τον καλύτερό σας εαυτό, προκειμένου να διαπλάσετε ολοκληρωμένους ανθρώπους, με ανάταση ψυχής και διάνοιας. Τους αυριανούς επιστήμονες, τους επαγγελματίες, τους γονείς, τους ικανούς, ισορροπημένους, ολοκληρωμένους πολίτες του μέλλοντος.
Αγαπητές μαθήτριες, αγαπητοί μαθητές, η δίψα σας για μάθηση, οι γνώσεις που σας παρέχουν απλόχερα οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς σας, αλλά και που αντλείτε μόνοι σας από κάθε δυνατή πηγή, με επιμέλεια και επιμονή, είναι τα δικά σας εφόδια. Το μέλλον σας ανήκει, και καθήκον σας είναι να προοδεύετε, να αναζητάτε απαντήσεις, να αμφιβάλλετε, να διεκδικείτε το καλύτερο που σας αξίζει.